"Olmaliq KMK" AJ komplayens xizmatining 2024-yildagi faoliyati sarhisob qilingan maqola korrupsiyani jamiyat va mamlakat taraqqiyotining dushmani deb biladigan o‘quvchilarimizni qiziqtirishi tayin. Bundan tashqari, ular komplaens xizmati boshlig‘i Shuhrat JO‘RAYEVdan maqolani o‘qish davomida yuzaga kelgan savollarga javob berishni so‘rashdi.

- Shuhrat Xolbayevich, top-menejerlar va komplaens-ofiserlar nima bilan shug‘ullanadi?

Korxonada top-menejerlar komplaens-nazorat va korrupsiyaga qarshi kurashish uchun mas'ul bo‘lgan mansabdor shaxslardir: boshqaruv raisi, uning o‘rinbosarlari, boshqaruv a'zolari, bo‘linmalarning birinchi rahbarlari...

Komplaens-ofiserlar - bu huquqiy talablar tizimini joriy etish masalalarini muvofiqlashtiruvchi va korxonada ularning bajarilishini nazorat qiluvchi komplaens xizmati xodimlaridir. Bu lavozim tahliliy va tanqidiy fikrlash qobiliyatiga ega bo‘lganlar uchun. Bizning xizmatimizda u bilan suhbatdan va sinovdan, shuningdek ISO 37001:2016 "Poraxo‘rlikka qarshi kurashish bo‘yicha menejment tizimi" xalqaro standarti bo‘yicha tegishli tekshiruvdan o‘tganlar shug‘ullanadi.

Komplaens-ofiserlarning vazifalariga quyidagilar kiradi: ichki komplaens tartib-qoidalarini standartlashtirish; faoliyatning korrupsiyaga qarshi, soliq, monopoliyaga qarshi, sanksiyaviy va boshqa qonunchilikning barcha me'yorlariga muvofiqligini muntazam ravishda audit qilish va tekshirish; mahalliy normativ-huquqiy bazani ishlab chiqish jarayonini tashkil etish; huquqbuzarliklar to‘g‘risida kelib tushgan xat va xabarlarni ko‘rib chiqish, tekshiruv o‘tkazish, oqibatlarni bartaraf etish va kelajakda bunday xavflarning oldini olish choralarini ko‘rish; xodimlarni komplaens tizimi bo‘yicha ishlash tamoyillariga o‘rgatish va kombinat xodimlarining huquqiy madaniyati va ongini oshirish.

- O‘tgan yili OKMKda poraxo‘rlik holatlari aniqlanganmi?

- 2024-yilda OKMKda Jinoyat kodeksining 210-moddasi (pora olish), 211-moddasi (pora berish), 212-moddasi (pora olish-berishda vositachilik qilish) bilan pora olish holatlari biz tomonimizdan qayd etilmagan.

Ko‘pchilik korrupsiyani faqat poraxo‘rlik deb hisoblashiga e'tibor qaratmoqchiman. Ammo bu unday emas. Korrupsiya - bu shaxsning o‘z mansab yoki xizmat mavqeidan shaxsiy manfaatlari yoki boshqa shaxslar manfaatlarini ko‘zlab moddiy yoki nomoddiy foyda olish maqsadida qonunga xilof ravishda foydalanishi, shuningdek bunday foydani qonunga xilof ravishda taqdim etishidir. Korrupsiyaning eng keng tarqalgan ko‘rinishlari firibgarlik, mansab vakolatini suiiste'mol qilish yoki undan chetga chiqish, poraxo‘rlik, xizmat soxtakorligi kabi huquqbuzarliklardir.

Shuningdek, 2020-yil dekabr oyida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi "Korrupsiyaga oid huquqbuzarliklar to‘g‘risida xabar bergan yoki korrupsiyaga qarshi kurashishda boshqa tarzda ko‘maklashgan shaxslarni rag‘batlantirish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida"gi qarorni qabul qilganini eslatib o‘tmoqchiman. Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasining "Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida"gi Qonuniga muvofiq korrupsiyaga oid huquqbuzarliklar haqida xabar bergan yoki korrupsiyaga qarshi kurashishda boshqa tarzda ko‘maklashgan shaxslarni rag‘batlantirish tartibini, shuningdek rag‘batlantirish miqdorlarini belgilaydi. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday amaliyot ko‘plab ilg‘or xorijiy mamlakatlarda davlat organlari darajasida, shuningdek, kompaniyalar tashabbusi bilan juda keng qo‘llaniladi. Ushbu tizim "Whistleblowing policy" ("Qoidabuzarliklar haqida ma'lumot berish siyosati") deb nomlanadi.

- Agar OKMK xodimidan kombinatda emas, balki boshqa muassasalar, tashkilotlar yoki korxonalarda pora talab qilinayotgan bo‘lsa, u "Olmaliq KMK" AJning komplaens xizmatiga murojaat qilishi mumkinmi?

- Albatta, korrupsiyaga oid har qanday holatda bizga murojaat qilish mumkin. Barcha murojaatlar choralar ko‘rilishini nazorat qilish uchun tegishli vazirlik va idoralarning komplaens xizmatlariga, shuningdek, Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligiga yuboriladi.

- Internetda Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi rahbarining tashabbusi bilan 2025-yil 1-martdan boshlab O‘zbekistondagi barcha davlat xizmatchilari yolg‘on detektori yordamida korrupsiyaga tekshirilishi haqida ma'lumot tarqaldi. Shuningdek, tahlillar asosida amaldorlar ishdan bo‘shatilishi yoki jinoiy ishlar qo‘zg‘atilishi xabar qilinmoqda…

- Albatta, bu juda yaxshi g‘oya va uni shunga mos ravishda amalga oshirish kerak: oshkora, shaffof, majburiy videotasvirga olish bilan. Axir, Konstitutsiya bilan kafolatlangan insonning aybsizlik prezumpsiyasi huquqi xavf ostida.

Ayni paytda 2025-yilga mo‘ljallangan Davlat dasturini tasdiqlash to‘g‘risidagi Prezident Farmoni loyihasining jamoatchilik muhokamasi o‘tkazilmoqda, unda kamida 500 nafar mansabdor shaxsning korrupsiyaga moyilligini majburiy tekshirish zarurligi to‘g‘risidagi taklif mavjud.

Ta'kidlash joizki, kombinatning komplaens xizmati tomonidan doimiy ravishda muayyan ishlar olib borilmoqda. Xususan, o‘tgan yilning 6 dekabrida "Manfaatlar to‘qnashuvi to‘g‘risida"gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni kuchga kirdi, u shaxsiy manfaatdorlik shaxsning mansab yoki xizmat majburiyatlarini lozim darajada bajarishiga ta'sir ko‘rsatadigan yoki ta'sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan hamda shaxsiy manfaatdorlik bilan fuqarolar, tashkilot, jamiyat yoki davlatning huquqlari va qonuniy manfaatlari o‘rtasida ziddiyatlar yuzaga keladigan yoki yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan vaziyatlardagi munosabatlarni tartibga soladi.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 14-noyabrdagi "O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksini amalga oshirish bo‘yicha normativ-huquqiy hujjatlarni tasdiqlash to‘g‘risida"gi qarorining 3-ilovasiga muvofiq Qarindoshlarning birgalikda ishlashini cheklash qoidalaridan istisnolarga yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan davlat tashkilotlari xodimlari toifalarining ro‘yxati tasdiqlandi.

Yuqorida keltirilgan dalillar va argumentlarni inobatga olgan holda, "Olmaliq KMK" AJ boshqaruvi raisi Vazirlar Mahkamasining ushbu ro‘yxatga qo‘shimchalar kiritish va sanoat hamda geologiyaning kon-metallurgiya korxonalari xodimlarini yuqorida ko‘rsatilgan toifaga kiritish to‘g‘risidagi qarori loyihasini ishlab chiqish tashabbusi bilan chiqish zarurligi to‘g‘risida qaror qabul qildi. Ayni paytda normativ-huquqiy hujjat loyihasi project.uz platformasida respublikaning manfaatdor vazirlik va idoralari bilan kelishish jarayonidan o‘tmoqda.

Bundan tashqari, hujjatlar, xususan, Loyiha konsepsiyasi, shuningdek, shahar havzasini kapital rekonstruksiya qilish bo‘yicha investisiya loyihasining texnik-iqtisodiy hisob-kitoblari tayyorlanmoqda. Bu davlat-xususiy sheriklik mexanizmlari asosida uni rekonstruksiya qilish uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investisiyalarni jalb qilish bo‘yicha ijtimoiy jihatdan ahamiyatli investisiya loyihasidir.

Fursatdan foydalanib, shuni ham ta'kidlab o‘tmoqchimanki, O‘zbekiston fuqarolarining huquqiy savodxonligini oshirish maqsadida Adliya vazirligi tomonidan LexAI (https://ai.lex.uz/) yuridik chat-boti ishlab chiqilgan.

Ushbu loyiha davlat byudjeti xarajatlarisiz bepul amalga oshirildi. Ayni paytda chat-botning birinchi funksiyasi - huquqiy savollarga tezkor javob berish yo‘lga qo‘yildi. Tez orada quyidagi funksiyalar ishga tushiriladi: hujjatlar loyihalarini ekspertizadan o‘tkazish - qonun hujjatlari loyihalarini onlayn tahlil qilish imkoniyati; huquqni qo‘llash amaliyotini tahlil qilish; hujjatlar loyihalarini tayyorlash.

Ushbu loyiha qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasida 48 mingdan ortiq, shundan amaldagi 34 mingdan ortiq, o‘zgartirish va qo‘shimchalarni nazarda tutuvchi 5700 dan ortiq hujjat mavjudligi bilan ahamiyatlidir.

Chat-bot hozircha sinov rejimida bo‘lib, huquqshunos-ekspertlar tomonidan tekshirilmoqda. Tez orada u hamma uchun ochiq bo‘ladi.

Anastasiya KALINKINA suhbatlashdi